Նեպալում հեղափոխությունից հետո երիտասարդները մաքրում են Կատմանդուի փողոցները

Նեպալում երիտասարդները սեպտեմբերի 10-ին սկսել են մայրաքաղաքը մաքրել նախորդ օրերի ակցիաների հետքերից։ Իսկ նախորդ օրերը թեժ են եղել։ 20-ից ավելի մարդիկ են սպանվել, տասնյակ շենք-շինություններ հրդեհվել, հիմնականում՝ պետական կառույցների։

Սեպտեմբերի 9-ին Նեպալի բարձրաստիճան պաշտոնյաների մեծ մասը, այդ թվում՝ վարչապետը, հրաժարական են տվել։ Սակայն դա ցուցարարներին չի կանգնեցրել։ Իրավիճակը հանդարտվել է միայն բանակի միջամտությունից հետո, որը իրավիճակն իր հսկողության տակ է առել հրաժարականների շարքից հետո։

Իրավիճակը Նեպալում սրվել է սեպտեմբերի 4-ին, երբ վարչապետ Շարմա Օլիի կառավարությունը կայացրեց ճակատագրական որոշում. այն հրահանգեց ինտերնետ-պրովայդերներին արգելափակել աշխարհի 26 ամենահայտնի սոցիալական մեդիա և հաղորդակցման հարթակների հասանելիությունը։

Դրանց թվում էին Facebook-ը, Instagram-ը, X-ը (նախկին Twitter), YouTube-ը և WhatsApp-ը։ Կառավարության ներկայացրած պատճառը կարգավորիչ բնույթի էր։ Նրանք պնդում էին, որ այս միջազգային տեխնոլոգիական ընկերությունները չեն գրանցվել Նեպալի կապի և տեղեկատվական տեխնոլոգիաների նախարարությունում՝ նոր, խիստ օրենքների համաձայն։ Պաշտոնական դիրքորոշումն այն էր, որ սա անհրաժեշտ քայլ է՝ պայքարելու ապատեղեկատվության, ատելության խոսքի և «ազգային ինքնիշխանության դեմ ուղղված բովանդակության» տարածման դեմ։

Սեպտեմբերի 9-ից Նեպալի բանակը ներգրավվեց՝ հիմնական ենթակառուցվածքների անվտանգությունն ապահովելու և հետագա անարխիան կանխելու համար։ Կատմանդուում և այլ խոշոր քաղաքներում սահմանվեց խիստ պարետային ժամ։

Սեպտեմբերի 10-ին Նեպալում օդը ծխից հիմնականում մաքրվել էր, փողոցներն էլ ցուցարարներից էին ազատվել։ Սակայն դեռ չի հաշվարկվել, թե մոտ մեկ շաբաթ տևած բախումները երկրին ի՞նչ վնասներ են պատճառել։ Դեռևս հստակ չի նաև Նեպալի քաղաքական ապագան։

Այս քայլը գրեթե միահամուռ կերպով դիտարկեց որպես այլախոհությունը ճնշելու և տեղեկատվության հոսքը վերահսկելու բացահայտ և կոպիտ փորձ։ Այն, ինչ սկսվեց որպես առցանց դատապարտում (օգտագործելով VPN-ներ՝ արգելքը շրջանցելու համար), արագորեն թափվեց փողոցներ։ Սեպտեմբերի 8-ին շարժումը վերաճեց երիտասարդների գլխավորած զանգվածային ցույցերի։ Բողոքի ցույցերն աչքի էին ընկնում իրենց ապակենտրոնացված, հիմնականում առանց առաջնորդի բնույթով։

Դրանք կազմակերպվել էին ինքնաբուխ կերպով՝ անվտանգ հաղորդագրությունների հավելվածների և բանավոր խոսքի միջոցով՝ նմանատիպ երիտասարդական շարժումների օրինակով։ Բեկումնային պահը տեղի ունեցավ սեպտեմբերի 8-ին Կատմանդուում։ Երբ տասնյակ հազարավոր ցուցարարներ շարժվեցին դեպի խորհրդարանի շենք, որտեղ նրանց դիմավորեցին անվտանգության ուժերը՝ կիրառելով արցունքաբեր գազ, ռետինե փամփուշտներ և, ողբերգաբար, մարտական զենք։ Օրն ավարտվել էր առնվազն 19 հաստատված զոհով և հարյուրավոր վիրավոր ցուցարարներով։

Սպանություններից զայրացած՝ ցուցարարները վերախմբավորվեցին։ Անկարգությունները հանդարտեցնելու հուսահատ փորձով՝ իշխանությունները չեղարկեցին սոցիալական ցանցերի արգելքը։ Բայց ցուցարարները կանգ չառան։ Նրանք ճեղքեցին անվտանգության պատնեշները, ներխուժեցին խորհրդարանի համալիր և հրկիզեցին շենքի որոշ հատվածներ։ Հրկիզվեցին նաև վարչապետ Օլիի և նախագահ Ռամ Չանդրա Պաուդելի առանձնատները, ինչպես նաև պետական իշխանության այլ խորհրդանիշներ։

Կառավարությունն ամբողջությամբ կորցրել էր վերահսկողությունը։ Բռնությունը, որը նա կիրառել էր բողոքի ցույցերը ճնշելու համար, միայն ավելի լեգիտիմազրկեց պատասխան բռնությունները։ Ակնհայտ աղետի պայմաններում սկսվեց հրաժարականների շարքը։

Սեպտեմբերի 8-ի գիշերը հրաժարական տվեց ներքին գործերի նախարարը։ Սեպտեմբերի 9-ին վարչապետը հայտարարեց իր հրաժարականի մասին, և նրա կառավարությունը պաշտոնապես լուծարվեց։ Սակայն դա էլ միանգամից չհանդարտեցրեց ցուցարարներին։ Տարբեր վայրերում շարունակվում էին ակցիաները՝ շենքերի հրկիզումների, տարբեր պաշտոնյաների նկատմամբ հրապարակային հաշվեհարդարների՝ ծեծի, ծաղրուծանակի տեսքով։