ԱՄՆ-ում ծննդյան իրավունքով քաղաքացիությունը կարգելվի՞

ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը դիմել է երկրի Գերագույն դատարան՝ նպատակ ունենալով սահմանափակել ծննդյան իրավունքով քաղաքացիության ավտոմատ շնորհումը։ Այս քայլով նա փորձում է վերանայել մի սահմանադրական իրավունք, որն անքակտելի է համարվել ավելի քան 150 տարի։

Ինչպես հայտնում է Bloomberg-ը, նախագահի այս նախաձեռնությունը հետևում է ստորին ատյանի դատարանների միաձայն որոշումներին, որոնք Թրամփի առաջարկը ճանաչել են հակասահմանադրական։ Դատարանները վկայակոչել են դրա անհամապատասխանությունը ոչ միայն Սահմանադրությանը, այլև գործող դաշնային ներգաղթային օրենսդրությանն ու Գերագույն դատարանի նախադեպային որոշումներին։

Թրամփի վարչակազմի թիրախում ԱՄՆ Սահմանադրության 14-րդ ուղղումն է, որը վավերացվել է 1868 թվականին՝ Քաղաքացիական պատերազմից հետո։ Այդ ուղղումն ամրագրում է, որ Միացյալ Նահանգների տարածքում ծնված գրեթե յուրաքանչյուր ոք ինքնաբերաբար ստանում է երկրի քաղաքացիություն։ Այս սկզբունքը, որը հայտնի է որպես «հողի իրավունք» (jus soli), ամերիկյան իրավական համակարգի հիմնասյուներից է։

Նախագահի առաջարկի համաձայն՝ ծննդյան իրավունքով քաղաքացիությունը պետք է սահմանափակվի միայն այն երեխաներով, որոնց ծնողներից առնվազն մեկը ԱՄՆ քաղաքացի է կամ ունի մշտական բնակության իրավունք (գրին քարտ)։ Սա նշանակում է, որ նույնիսկ ժամանակավոր վիզաներով երկրում օրինական հիմունքներով գտնվող անձանց՝ ԱՄՆ-ում ծնված երեխաները, այլևս ավտոմատ կերպով չեն դառնա Ամերիկայի քաղաքացի։

Այս նախաձեռնությունը, եթե հաստատվի Գերագույն դատարանի կողմից, կարող է արմատապես փոխել ամերիկյան ներգաղթային քաղաքականության լանդշաֆտը և ազդել միլիոնավոր մարդկանց ճակատագրերի վրա։ Իրավապաշտպան կազմակերպություններն ու ներգաղթի հարցերով փորձագետներն արդեն իսկ իրենց խորը մտահոգությունն են հայտնել՝ նշելով, որ նման փոփոխությունը կխախտի պատմականորեն ձևավորված նորմերն ու կհակասի Ամերիկայի՝ որպես ներգաղթյալների երկրի, հիմնարար արժեքներին։ Գործի քննությունը Գերագույն դատարանում, ամենայն հավանականությամբ, կվերածվի լուրջ իրավական և հանրային բանավեճերի։