Պատանդների ազատ արձակումը՝ համաշխարհային առաջնորդների գագաթնաժողովի ֆոնին

Մերձավոր Արևելքի համար հոկտեմբերի 13-ը նշանավորվում է երկու զուգահեռ, բայց սերտորեն փոխկապակցված իրադարձություններով՝ Գազայի հատվածից իսրայելցի պատանդների երկար սպասված ազատ արձակմամբ և դրան զուգընթաց՝ իսրայելական բանտերից հազարավոր պաղեստինցի կալանավորների ազատ արձակմամբ։ Այս դրամատիկ զարգացումների ֆոնին Եգիպտոսի Շարմ էլ Շեյխ քաղաքում մեկնարկում է միջազգային գագաթնաժողով, որին ներկա կլինեն ավելի քան 20 համաշխարհային առաջնորդներ։ Այս իրադարձությունները տեղի են ունենում փխրուն, բայց հույս ներշնչող հրադադարի պայմաններում, որը պետք է վերջ դնի երկու տարի տևած արյունալի հակամարտությանը։

Օրվա ամենահուզիչ պահը Գազայում երկու տարի գերության մեջ պահվող 20 կենդանի պատանդների ազատ արձակման գործընթացի մեկնարկն է։ Կարմիր խաչի միջազգային կոմիտեի մեքենաները մուտք են գործել Գազայի հատված՝ պատանդների առաջին խմբին դուրս բերելու համար։ Այս գործողությունը ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփի միջնորդությամբ ձեռք բերված խաղաղության համաձայնագրի առանցքային կետերից է։ Իսրայելական հասարակությունը, շունչը պահած, հետևում է իրադարձությունների զարգացմանը։ Թել Ավիվի «Պատանդների հրապարակում» հազարավոր մարդիկ են հավաքվել՝ իրենց աջակցությունը հայտնելու և միասին ականատես լինելու հայրենակիցների վերադարձին։

Գործարքի մյուս կողմում Իսրայելի կողմից պաղեստինցի բանտարկյալների լայնածավալ ազատ արձակումն է։ Համաձայնության շրջանակում այսօր ազատության մեջ կհայտնվի 1966 պաղեստինցի։ Նրանք արդեն լքել են իսրայելական բանտերի իրենց խցերը և տեղավորվել ավտոբուսներում՝ սպասելով տեղափոխմանը։ Փոխանցման գործընթացը մանրակրկիտ պլանավորված է. ազատ արձակվողներից 250-ը կուղարկվեն Հորդանան գետի Արևմտյան ափ, Երուսաղեմ և այլ երկրներ, իսկ հիմնական մասը՝ 1716 մարդ, կփոխանցվի Գազայի հատվածում՝ Նասերի հիվանդանոցի մոտ։ Այս փոխանակումը, որն իր մասշտաբներով աննախադեպ է վերջին տարիներին, համարվում է վստահության ամրապնդման կարևորագույն քայլ՝ ուղղված հրադադարի պահպանմանը։

Մարդասիրական այս գործընթացներին զուգահեռ՝ համաշխարհային դիվանագիտության ուշադրության կենտրոնում է Շարմ էլ Շեյխի «Գագաթնաժողով հանուն խաղաղության», որը համանախագահում են ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը և Եգիպտոսի նախագահ Աբդել Ֆաթթահ ալ-Սիսին։ Գագաթնաժողովի նպատակն է ամրապնդել հրադադարը և քննարկել Գազայի հետպատերազմյան կառավարման, վերականգնման և անվտանգության հարցերը։ Միջոցառմանը մասնակցում են Թուրքիայի, Հորդանանի, Մեծ Բրիտանիայի, Գերմանիայի, Ֆրանսիայի, Իտալիայի, ինչպես նաև ՄԱԿ-ի և Եվրամիության բարձրաստիճան ներկայացուցիչները։ Հատկանշական է, որ գագաթնաժողովին ներկա է Պաղեստինի ինքնավարության ղեկավար Մահմուդ Աբբասը, մինչդեռ Իսրայելի և ՀԱՄԱՍ-ի ներկայացուցիչները հրավիրված չեն, ինչը ընդգծում է, որ սա ոչ թե ուղիղ բանակցությունների, այլ միջազգային համաձայնեցված ռազմավարության մշակման հարթակ է։

Այս գագաթնաժողովը դիտարկվում է որպես Մերձավոր Արևելքում «խաղաղության և կայունության նոր էջ» բացելու փորձ։ Չնայած հաջողության հասնելու լավատեսությանը՝ դեռևս անպատասխան են մնում բազմաթիվ սկզբունքային հարցեր, այդ թվում՝ Գազայի ապագա կառավարման մոդելը և տարածաշրջանում երկարաժամկետ անվտանգության երաշխիքների ստեղծումը։ Հոկտեմբերի 13-ի իրադարձությունները վճռորոշ են ոչ միայն հազարավոր ընտանիքների, այլև ողջ տարածաշրջանի ապագայի համար։