Իսրայելն ու ՀԱՄԱՍ-ը համաձայնեցրել են ԱՄՆ խաղաղության ծրագիրը

Հոկտեմբերի 8-ին, երեկոյան, Միացյալ Նահանգների նախագահ Դոնալդ Թրամփը հայտարարեց երկար սպասված առաջընթացի մասին՝ հաստատելով, որ Իսրայելը և ՀԱՄԱՍ-ը համաձայնության են եկել Գազայի հատվածի վերաբերյալ ամերիկյան խաղաղության ծրագրի առաջին փուլի շուրջ։ Այս զարգացումը հույս է ներշնչում, որ Մերձավոր Արևելքի ամենաերկարատև և արյունալի հակամարտություններից մեկը կարող է մոտենալ իր հանգուցալուծմանը։ Համաձայնագիրը նախատեսում է իսրայելցի պատանդների ազատ արձակում և իսրայելական զորքերի դուրսբերում՝ ճանապարհ հարթելով դեպի կայուն խաղաղություն։

Իր «Truth Social» սոցիալական ցանցի էջում ԱՄՆ նախագահ Դոնալդ Թրամփը մանրամասնել է գործարքի նախնական պայմանները։ «Սա նշանակում է, որ ԲՈԼՈՐ պատանդները կազատվեն ամենամոտ ժամանակներս, իսկ Իսրայելն իր զորքերը դուրս կբերի համաձայնեցված գծեր՝ որպես առաջին քայլ դեպի ամուր, հուսալի և հավերժական խաղաղություն։ Բոլոր կողմերի հետ կարվեն արդարացիորեն», - գրել է նա։

Թրամփը նաև իր երախտագիտությունը հայտնեց միջնորդ երկրներին՝ Կատարին, Եգիպտոսին և Թուրքիային, որոնք ԱՄՆ-ի հետ համատեղ աշխատել են «այս պատմական և աննախադեպ իրադարձությունը կյանքի կոչելու համար»։

Ավելի վաղ Սպիտակ տանը կայացած ճեպազրույցի ժամանակ Թրամփը հայտարարել էր, որ պատրաստ է անձամբ մեկնել Մերձավոր Արևելք՝ ներկա գտնվելու համաձայնագրի ստորագրմանը, որը կարող է տեղի ունենալ արդեն հոկտեմբերի 12-ին։ «Ես, հնարավոր է, այնտեղ մեկնեմ շաբաթվա վերջին, գուցե կիրակի, տեսնենք», - նշել էր ամերիկացի առաջնորդը։

Պատմական համաձայնությունը հաստատվել է հակամարտության բոլոր առանցքային դերակատարների կողմից։ Իսրայելի վարչապետ Բենյամին Նեթանյահուն X-ի իր միկրոբլոգում գրել է, որ արդեն հոկտեմբերի 9-ին կառավարության նիստ կհրավիրի՝ գործարքը վավերացնելու և ահաբեկիչների կողմից պահվող պատանդներին տուն վերադարձնելու նպատակով։

ՀԱՄԱՍ-ը, իր հերթին, նույնպես հաստատել է իսրայելական կողմի հետ համաձայնության ձեռքբերումը։ Ավելի ուշ AFP գործակալությունը, հղում անելով իսլամիստական արմատական խմբավորմանը, հայտնեց, որ գործարքի կնքումից հետո 72 ժամվա ընթացքում ողջ մնացած պատանդները կփոխանակվեն շուրջ 2000 պաղեստինցի բանտարկյալների հետ։

Միջնորդ երկրների անունից հանդես է եկել Կատարի ԱԳՆ պաշտոնական ներկայացուցիչ Մաջեդ ալ-Անսարին։ «Միջնորդները հայտարարում են, որ հոկտեմբերի 8-ին համաձայնություն է ձեռք բերվել Գազայում հրադադարի մասին համաձայնագրի առաջին փուլի բոլոր դրույթների և իրականացման մեխանիզմների շուրջ, ինչը կհանգեցնի պատերազմի դադարեցմանը, իսրայելցի պատանդների և պաղեստինցի բանտարկյալների ազատ արձակմանը, ինչպես նաև մարդասիրական օգնության մուտքին», - գրել է նա X-ում՝ հավելելով, որ գործարքի մանրամասները կհրապարակվեն ավելի ուշ։

ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղար Անտոնիու Գուտերեշը ողջունել է Մերձավոր Արևելքում խաղաղության հաստատմանն ուղղված այս կարևոր քայլը։ «Ես խստորեն կոչ եմ անում բոլոր շահագրգիռ կողմերին լիովին պահպանել համաձայնագրի պայմանները։ Բոլոր պատանդները պետք է ազատ արձակվեն արժանապատվորեն։ Անհրաժեշտ է ապահովել մշտական հրադադար։ Ռազմական գործողությունները պետք է դադարեցվեն մեկընդմիշտ», - գրել է նա X-ում։ Գուտերեշի խոսքով, ՄԱԿ-ը կաջակցի համաձայնագրի իրականացմանը և դրա ֆոնին կավելացնի Գազայի հատվածին տրամադրվող մարդասիրական օգնության ծավալները։

Միևնույն ժամանակ, նա կոչ արեց ապահովել «մարդասիրական բեռների և անհրաժեշտ առևտրային ապրանքների անհապաղ և անարգել մուտքը» տարածաշրջան, ինչպես նաև օգտվել առիթից՝ մշակելու «հուսալի քաղաքական ուղեգիծ՝ ուղղված օկուպացիայի դադարեցմանը, որը կճանաչի պաղեստինցի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը և կտանի երկու պետությունների ստեղծմանը»։

Մերձավորարևելյան հակամարտության սրման մեկնարկային կետը դարձավ 2023 թվականի հոկտեմբերի 7-ի հարձակումը Իսրայելի վրա, որն իրականացրեց ՀԱՄԱՍ շարժումը։ Այդ օրը զինյալները հրթիռային հարվածներ հասցրին Իսրայելին, ներխուժեցին նրա տարածք և իրականացրին ժամանակակից իսրայելական պետության պատմության մեջ խաղաղ բնակչության ամենազանգվածային սպանդը՝ սպանելով մոտ 1200 մարդու։ Նրանք նաև գերեվարեցին մոտ 250 պատանդի և նրանց տեղափոխեցին Գազայի հատված։

Ի պատասխան՝ Իսրայելը պատերազմ հայտարարեց ՀԱՄԱՍ-ին։ Գազայի հատվածում ցամաքային գործողությունների և ռմբակոծությունների ընթացքում, ըստ ՀԱՄԱՍ-ի կողմից վերահսկվող առողջապահության նախարարության, զոհվել է ավելի քան 67 հազար պաղեստինցի, ևս 169 հազարից ավելին վիրավորվել են։ Սակայն այս տվյալները չեն հստակեցնում, թե զոհերի մեջ քանիսն են եղել իսլամիստ զինյալներ, և արդյոք հաշվի են առնվել հիվանդանոցներում բնական մահվան դեպքերը։

Խաղաղության այս համաձայնագիրը դիվանագիտական երկարատև ջանքերի արդյունք է, որը սկիզբ առավ սեպտեմբերի վերջին, երբ Թրամփը Վաշինգտոնում Նեթանյահուին ներկայացրեց իր խաղաղության ծրագիրը։ Հոկտեմբերի սկզբին ՀԱՄԱՍ-ի ներկայացուցիչները մասնակի համաձայնություն տվեցին առաջարկված կետերին, իսկ հոկտեմբերի 6-ին Եգիպտոսում կայացավ միջնորդավորված բանակցությունների առաջին փուլը, որը հիմք դրեց ներկայիս պատմական առաջընթացին։