Իրանը և ՄԱԳԱՏԷ-ն պայմանավորվել են վերսկսել միջուկային ստուգումները

Սեպտեմբերի 9-ին Իրանը և Ատոմային էներգիայի միջազգային գործակալությունը Կահիրեում ստորագրել են համաձայնագիր, որի նպատակն է վերսկսել համագործակցությունը և ճանապարհ հարթել Իրանի միջուկային օբյեկտներում տեսչական ստուգումների վերսկսման համար։

Համաձայնագիրը ստորագրել են Իրանի արտգործնախարար Աբբաս Արաղչին և ՄԱԳԱՏԷ-ի գլխավոր տնօրեն Ռաֆայել Գրոսսին, իսկ արարողությունը հյուրընկալել է Եգիպտոսի արտգործնախարար Բադր Աբդելաթին։ Թեև երկու կողմերն էլ համաձայնագիրը որակել են որպես «կարևոր քայլ ճիշտ ուղղությամբ», գործարքի կոնկրետ, մանրամասն «գործնական կարգերը» չեն հրապարակվել։

Գործարքը, որը պաշտոնապես կոչվում է «Իրանի Իսլամական Հանրապետության և ԱԷՄԳ-ի միջև տեսչական ստուգումների իրականացման տեխնիկական կարգեր», նշանավորում է մի կարևոր քայլ այն բանից հետո, երբ Թեհրանը դադարեցրեց համագործակցությունը ՄԱԿ-ի միջուկային վերահսկողության գործակալության հետ։

Իրանի արտգործնախարար Արաղչին ընդգծել է, որ համաձայնագիրը հաշվի է առնում Թեհրանի մտահոգությունները՝ անվտանգության ոլորտում։

Նա խիստ նախազգուշացում է արել, որ գործարքը «անվավեր և անօրինական» կհամարվի Իրանի դեմ ցանկացած «թշնամական գործողության» դեպքում, ներառյալ՝ ՄԱԿ-ի պատժամիջոցների վերականգնումը։ Համաձայնագիրը բնութագրվում է տեխնիկական բնույթի՝ սահմանելով այն պահանջներն ու շրջանակը, թե ինչպես ՄԱԳԱՏԷ-ն կարող է վերսկսել իր մոնիթորինգային և տեսչական գործունեությունն Իրանում։

Գլխավոր նպատակն է վերականգնել ՄԱԳԱՏԷ-ի մուտքն իրանական միջուկային օբյեկտներ՝ երկրի միջուկային ծրագրի բնույթը ստուգելու համար։ Սա հաջորդում է մի ժամանակահատվածի, երբ տեսուչների համար հասանելի միակ օբյեկտը Բուշերի ատոմակայանն էր։

Հիշեցնենք, որ համաձայնագիրը կնքվել է կրիտիկական պահի, քանի որ Ֆրանսիան, Գերմանիան և Միացյալ Թագավորությունը 2025 թվականի օգոստոսի վերջին գործընթաց էին սկսել 2015 թվականի միջուկային գործարքը չկատարելու համար Իրանի դեմ ՄԱԿ-ի պատժամիջոցները «վերականգնելու» ուղղությամբ։ ԵՄ արտաքին քաղաքականության պատասխանատու Կայա Կալլասը զգուշավորությամբ ողջունել է գործարքը՝ նշելով, որ այն «կարող է վճռորոշ քայլ լինել միջուկային դիվանագիտության համար, պայմանով, որ Իրանի կողմից լինի արագ իրականացում»։

Հիշեցնենք նաև, որ համագործակցությունը պաշտոնապես դադարեցվել էր Իրանի կողմից 2025 թվականի հուլիսին, այն բանից հետո, երբ հունիսին նրա միջուկային օբյեկտները հարձակման ենթարկվեցին Իսրայելի և ԱՄՆ-ի կողմից։ Դրանից հետո Իրանի խորհրդարանն օրենք ընդունեց, որը ցանկացած տեսչական ստուգման համար պահանջում է կառավարության հաստատումը: