Նոր հակառեկորդ․ համաշխարհային պարտքը հասել է 338 տրիլիոն դոլարի

Համաշխարհային տնտեսությունը բախվել է աննախադեպ մարտահրավերի՝ համաշխարհային պարտքը 2025 թվականի երկրորդ կիսամյակում հասել է 338 տրիլիոն դոլարի ռեկորդային մակարդակի։ Այս ցուցանիշը գրանցվել է տարվա առաջին վեց ամսվա 21 տրիլիոն դոլարի կտրուկ աճից հետո, ինչը լրջագույն մտահոգություններ է առաջացնում համաշխարհային ֆինանսական կայունության վերաբերյալ։

Այս հսկայական պարտքի կուտակման համատեքստում հատկապես ուշագրավ է Ճապոնիայի օրինակը։ Լինելով զարգացած երկրների շարքում ամենամեծ պարտքային բեռ ունեցող պետությունը՝ ՀՆԱ-ի մոտ 260%-ի չափով, Ճապոնիան ցույց է տալիս այն բարդությունները, որոնց բախվում են կենտրոնական բանկերը։ Պարտքի այսպիսի մակարդակը գրեթե անհնարին է դարձնում Ճապոնիայի Բանկի (BOJ) կողմից տոկոսադրույքների բարձրացումը, քանի որ նման քայլը կարող է կործանարար լինել տնտեսության համար։

Ճապոնիան արդեն մոտ 25 տարի է, ինչ խրված է «քանակական մեղմացման» (QE) քաղաքականության մեջ, որը սկզբնապես կիրառվեց որպես ժամանակավոր միջոց՝ տնտեսությունը խթանելու համար։ Այնինչ ԱՄՆ-ն, Մեծ Բրիտանիան և եվրոգոտու երկրները կարողացան դուրս գալ այս ծրագրից, Ճապոնիան շարունակում է մնալ դրա գերին։ 2018 թվականին Ճապոնիայի Բանկի հաշվեկշիռն արդեն գերազանցում էր երկրի տարեկան 4.2 տրիլիոն դոլարի համախառն արտադրանքը, ինչը աննախադեպ էր տասը խոշորագույն տնտեսությունների համար։ Սա բացատրում է, թե ինչու է Ճապոնիայի Բանկի կառավարիչ Կաձուո Ուեդան ստիպված եղել դադարեցնել տոկոսադրույքների բարձրացման ցիկլը։

Պարտքի խնդիրը, իհարկե, միայն ճապոնական չէ, այլ ունի համաշխարհային բնույթ։ Վերջին շաբաթներին ներդրողները մտավախություն ունեն, որ Միացյալ Թագավորությունը կամ Ֆրանսիան կարող են Արժույթի միջազգային հիմնադրամի օգնության կարիքն ունենալ՝ փոխառությունների արժեքի անվերահսկելի աճի պատճառով։ Միևնույն ժամանակ, ԱՄՆ-ի ազգային պարտքը գերազանցել է 37 տրիլիոն դոլարը։

Փորձագետները նշում են, որ Ճապոնիան դարձել է մի վառ օրինակ, թե ինչպես զարգացած տնտեսությունը կարող է կորցնել առանց արտաքին խթանների աճելու կարողությունը։ Այս իրավիճակը ցույց է տալիս, որ կենտրոնական բանկերի հնարավորությունները՝ կառավարելու տնտեսությունը տոկոսադրույքների միջոցով, աստիճանաբար սահմանափակվում են պարտքի աննախադեպ մակարդակի պատճառով։ Համաշխարհային տնտեսությունը թևակոխել է մի վտանգավոր փուլ, որտեղ պարտքի հսկայական բեռը սպառնում է խաթարել ֆինանսական կայունությունն ու տնտեսական աճի հեռանկարները։